11 માર્ચે રિલીઝ થયેલી ફિલ્મ “ધ કાશ્મીર ફાઇલ્સ” બોક્સ ઓફિસ પર સતત મોટા રેકોર્ડ બનાવી રહી છે.છેલ્લા થોડા દિવસમાં દેશવાસીઓના મોઢા ઉપર એક જ ફિલ્મની ચર્ચાઓ સતત થતી જોવા મળી રહી છે. “ધ કાશ્મીર ફાઇલ્સ” ફિલ્મમાં કાશ્મીરી પંડિતોની વેદનાને ઉજાગર કરવામાં આવી છે, ત્યારે લોકો પણ આ ફિલ્મને અચૂક માણી રહ્યા છે, જેના કારણે બોક્સ ઓફિસ ઉપર પણ આ ફિલ્મ તગડી કમાણી કરી રહી છે. દિગ્દર્શક વિવેક રંજન અગ્નિહોત્રી અને તેમની ટીમે ફિલ્મને સઘન બનાવવા અને તમામ તથ્યોને સામે રાખીને કલાકોની મહેનત અને કલાકોના રિસર્ચ લગાવ્યા છે.
ફિલ્મના લેખક અને રિસર્ચર સૌરભ પાંડેએ દૈનિક ભાસ્કર સાથેની ખાસ વાતચીતમાં ફિલ્મ સાથે જોડાયેલી કેટલીક હકીકતો જણાવી હતી. સૌરભે કહ્યુ- જ્યારે મેં લોકો પાસેથી સાંભળ્યું અને વાંચ્યુ કે દોઢ-બે વર્ષના બાળકની આંખમાં બંદૂક મારીને હત્યા કરવામાં આવી હતી, મહિલાઓ પર ખુલ્લા રસ્તા પર બળાત્કાર કરવામાં આવ્યો, નદીમાં ફેંકી દેવામાં આવ્યો, ઘર છોડવાની ફરજ પડી, ચારેબાજુ સૂત્રોચ્ચાર કરવામાં આવ્યા… ત્યાના લોકો દહેશત, ડરના વચ્ચે જમ્મૂ કેમ્પ સુધી કેવી રીતે પહોંચ્યા હશે તેનો અંદાજો લગાવી શકાય છે, પરંતુ ત્યાં કોઈએ તેમના માટે કંઈ કર્યું નહીં.
આ વાત કહેવી ઘૃણાજનક છે. લોકો પાસેથી આ બધું સાંભળીને એવું લાગતું હતું કે મારી નજર સામે જે થઈ રહ્યું છે અને એ હું લાચારીથી સાંભળી રહ્યો છું. હવે જ્યારે વસ્તુઓ થઈ ગઈ છે, ત્યારે મને એક વિચિત્ર લાગણી થાય છે. નાનું યોગદાન જેવું લાગે છે. કદાચ એ વસ્તુનું જ્ઞાન થઈ જશે, લોકો એ વાત સમજશે અને એવું કંઈ ફરી ન થવું જોઈએ. આવું ફરી ક્યારેય ન બને તેવી ભગવાનને પ્રાર્થના છે.મેં નાનપણમાં વાંચ્યું હતું કે કાશ્મીર પૃથ્વી પરનું સ્વર્ગ છે. પછી ખ્યાલ આવ્યો કે આ સ્વર્ગ નર્ક કરતાં પણ ગંદુ છે. હત્યાકાંડ થઈ રહ્યા છે, લોકો માર્યા ગયા છે.
જ્યારે હું વાર્તા લખવા બેઠો ત્યારે સ્વર્ગની જે છબી બનાવવામાં આવી હતી તે બગડી ગઈ. દૈનિક ભાસ્કર સાથેની વાતચીતમાં સૌરભે આગળ જણાવ્યુ કે, જ્યારે અમે લોકોના ઈન્ટરવ્યુ લેતા ત્યારે તેમની અને બાળકોની વેદના સાંભળવી ખૂબ જ મુશ્કેલ હતી.ફિલ્મમાં એક ડાયલોગ છે – તૂટેલા લોકો બોલતા નથી, તેમને સાંભળવા પડે છે. તેણે કહ્યુુ કે, બધુ લખતી વખતે અંદરથી અવાજ આવતો હતો કે ભગવાન આ બધું ક્યારેય કોઈની સાથે ન કરે.
ફિલ્મોની સમય મર્યાદા હોય છે. એમાં બધું જ બતાવવાનું નક્કી છે. મેં જેટલું વધુ વાંચ્યું, વધુ સંશોધન કર્યું, હું કહું છું કે આ તે છે જે આપણે 5-10% વસ્તુઓ બતાવી છે. 5% કહેવાનો અર્થ એ છે કે ફક્ત 4-5 લોકો જ વાર્તા બતાવી શકે છે, જ્યારે ત્યાં લાખો લોકો છે. તેઓએ 4-5 લોકોના આધારે લાગણી પ્રગટ કરી છે. સૌરભે આગળ કહ્યું કે, ફિલ્મનો આઈડિયા વિવેક અગ્નિહોત્રીનો હતો. મેં વિવેક સર સાથે તાશ્કંદ ફાઇલ્સમાં પણ કામ કર્યું છે. તેમની પાસે સંશોધક અને સ્ક્રિપ્ટ સુપરવાઈઝર હતા.
મને મારું કામ ગમ્યું, પછી તેમણે કાશ્મીર ફાઇલ્સ પર કામ કરવાનું કહ્યું. જ્યારે અમે સંશોધન કરવાનું શરૂ કર્યું, ત્યારે સંશોધન લગભગ બે વર્ષ સુધી ચાલ્યું. આ દરમિયાન 700 ઇન્ટરવ્યુ લેવામાં આવ્યા હતા. મને મળે તેટલા પુસ્તકો વાંચ્યા. પુસ્તકો ગણ્યા નથી, પણ 15થી 20 પુસ્તકો વાંચ્યા હશે. સમાચાર અને લેખો શોધ્યા અને માહિતી એકઠી કરી. જાણ્યુ કે, કાશ્મીરી લોકોનું શું થયું. આ પછી સ્ક્રિપ્ટીંગની પ્રક્રિયા પર ગયા. અમને રિસર્ચ કરવામાં અને સ્ક્રિપ્ટ લખવામાં સાડા ત્રણ વર્ષ લાગ્યાં. પછી અમે શૂટિંગ માટે તૈયાર થયા.
જ્યારે પણ કોઇ મુદ્દા વિશે વધુ જાણવાની જરૂર હોય, ત્યારે તેને ફરીથી વાંચવું પડે છે. મૂળભૂત સંશોધન પછી વાર્તાનું માળખું ઊભું થાય છે અને પછી સ્ક્રીન પ્લે તૈયાર કરવામાં આવે છે. આ બધા માટે દોઢ વર્ષ જેટલો સમય લાગ્યો. સૌથી પડકારજનક બાબત એ હતી કે તેમાં સામેલ એક લેખક તરીકે, જ્યારે તેણે તે વસ્તુ અનુભવી, ત્યારે તે સતત પીડા બની ગઈ. ધીમે ધીમે આ ફિલ્મ મારા માટે ફિલ્મ નહીં પણ વાસ્તવિકતા બની ગઈ. મને તેની સાથે ઊંડો લગાવ હતો, પછી ક્યાંક મને ખૂબ જ ખરાબ લાગ્યું કે જે પણ થયું, તે ન થવું જોઈએ. જો આવું ન થયું હોત તો મારે આ બધું વાંચવું ન પડત. અમારી પાસે સંશોધન માટે બે ટીમ હતી.
જો તમારામાં માનવી તરીકે વિચારવાની અને સમજવાની ક્ષમતા હોય તો તેનો ઉપયોગ કરો. હું કહીશ કે જો તમારે શીખવું હોય તો કાશ્મીરીઓએ હિન્દુઓ પાસેથી શીખવું જોઈએ. તેમની સાથે ઘણું ખોટું થયું, પરંતુ તેમણે ક્યારેય બંદૂક ઉપાડી નહીં. આ માટે સમગ્ર સમાજે સન્માન કરવું જોઈએ. દરેક વ્યક્તિએ ફરીથી ત્યાં જવાનો પ્રયાસ કરવો જોઈએ અને ત્યાં શાંતિથી જીવવું જોઈએ. કાશ્મીરી હિંદુ વિના કાશ્મીર અધૂરું છે.
સૌરભે છેલ્લે કહ્યુ કે, દરેક વાર્તા મન પર કોઈને કોઈ અસર છોડે છે. મારા પર આ ફિલ્મની અસર એ થઈ કે હું મારી અંદરની માનવતાને ક્યારેય મરવા નહીં દઉં. હું આશા રાખું છું કે આવી વસ્તુઓ ન બને. જો આવી બાબતો ક્યાંય થશે તો હું મારી ક્ષમતા પ્રમાણે કરીશ. એક છે ઢોલ વગાડવાનું, જ્યારે બીજું યોગદાન આપવાનું છે. મારાથી બને તેટલું યોગદાન આપીશ. હું દરરોજ વધુ સારી વ્યક્તિ બનવાનો પ્રયત્ન કરવા માંગુ છું. આપણે બીજા માનવીની કદર કરવી જોઈએ.
સૌજન્ય : દૈનિક ભાસ્કર
