વાઘ બારસ એ દિવાળીનાં પર્વની શરૂઆતનો દિવસ છે. ગુજરાતીઓ આજના દિવસથી ઊંબરા પૂજવાની શરૂઆત કરે છે અને તેને દિવાળીનો પહેલો દિવસ ગણે છે. ગુજરાતી પંચાંગ મુજબ આસો વદ બારસ એટલે વાઘ બારસ. આ તહેવારનું અન્ય એક પૌરાણીક નામ “વસુ બારસ” છે, ‘વસુ’ એટલે ગાય, ગાયને ઇશ્વરનું સ્વરૂપ માનવામાં આવે છે અને આ દિવસે ગાય અને વાછરડાંની પૂજા કરવામાં આવે છે. આ વર્ષે 21 ઓક્ટોબરના રોજ વાઘ બારસની ઉજવણી કરવામાં આવશે.આ દિવસે નંદની વ્રતનું પણ ખૂબ જ ધામધૂમથી આયોજન કરવામાં આવે છે. તેને ગોવત્સ દ્વાદશી પણ કહેવામાં આવે છે.
વાઘ બારસનો અર્થ વ્યક્તિનું આર્થિક ઋણ ચૂકવવું થાય છે. આ દિવસે ખાસ કરીને વેપારી વર્ગના લોકો પોતાના ખાતાની ક્રેડિટ ખતમ કરીને નવું ખાતું શરૂ કરે છે. આ પછી, નવા વ્યવહારોની પ્રક્રિયા ફરીથી શરૂ થાય છે. આ દિવસે તમામ ભક્તો પૂજનીય અને દેવતાઓની ગાય ‘નંદની’ની પૂજા કરે છે. માન્યતા અનુસાર વાઘ બારસની પૂજા કરવાથી ભગવાન ભક્તોની દરેક મનોકામના પૂર્ણ કરે છે. આ તહેવાર સમગ્ર દેશમાં ખૂબ જ ઉત્સાહ સાથે ઉજવવામાં આવે છે. વાઘ વારસ પૂજા ગુજરાતમાં ધામધૂમથી ઉજવવામાં આવે છે.
વાઘ બારસના દિવસે ગાયોને પવિત્ર જળથી સ્નાન કરાવવામાં આવે છે. આ પછી, તેમના કપાળ પર સિંદૂર લગાવવામાં આવે છે. ત્યારબાદ ગાયને ફૂલો અને સુંદર વસ્ત્રોથી શણગારવામાં આવે છે. જ્યારે ગૌમાતા નજીકમાં ન હોય ત્યારે ભક્તો ગાય અને વાછરડાની માટીની મૂર્તિઓ બનાવીને પૂજા કરે છે. ત્યારબાદ આ મૂર્તિઓને કુમકુમ અને હળદર ચઢાવવામાં આવે છે. સાંજે ગૌમાતાની પૂજા અને આરતી કરવામાં આવે છે. ત્યારબાદ ગાયને મગ, ઘઉં જેવા વિવિધ પ્રસાદ ખવડાવવામાં આવે છે.
આ પછી ભક્ત ભગવાન કૃષ્ણની પૂજા કરવામાં આવે છે. ભગવાન કૃષ્ણ પાસે ઘણી બધી ગાયો હતી. આ દિવસે ભગવાન વિષ્ણુ અને શ્રી કૃષ્ણની પૂજા કરવાથી જીવનની તમામ મુશ્કેલીઓ દૂર થાય છે. ઘરમાં સુખ-સમૃદ્ધિનું આગમન થાય છે. આ દિવસે તમામ વર્ગની મહિલાઓ પોતાના પુત્રના લાંબા આયુષ્ય માટે પૂર્ણ ભક્તિ સાથે વ્રત રાખે છે. આ દિવસે તમામ વ્રતીઓ માત્ર એક જ વાર ખાય છે. તે જ સમયે, તે તમામ પ્રકારના શારીરિક સ્પર્શથી દૂર રહે છે. તે આખી રાત જાગી રહે છે. આ દિવસે, ઉપવાસ ખાસ કરીને દૂધ અથવા દહીંનું સેવન કરવાનું ટાળે છે.
હિંદુ શાસ્ત્રો અનુસાર વાઘ બારસ પર્વનો ઉલ્લેખ ‘ભવિષ્ય પુરાણ’માં કરવામાં આવ્યો છે. જેમાં દિવ્ય ગાય નંદિનીની કથાનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. હિન્દુ ધર્મમાં ગાયને માતા તરીકે પૂજવામાં આવે છે, કારણ કે ગાય માનવ જાતિને પોષણ આપે છે. આ દિવસે તમામ મહિલાઓ પોતાના બાળકોના લાંબા આયુષ્ય માટે વ્રત રાખે છે. માન્યતાઓ અનુસાર જો કોઈ નિઃસંતાન મહિલા આ વ્રત ભક્તિભાવથી કરે તો તેને જલ્દી જ સંતાન સુખ પ્રાપ્ત થાય છે.
