આજે અમે તમને તે એક એવા અમેરિકન વ્યક્તિની વાત કરવા જઈ રહ્યા છીએ જેમણે ભારતીયોને યોગ્ય રીતે સફરજનની ખેતી કરવાનું શીખવ્યું. તેમણે ન માત્ર પોતાનું જીવન ભારતમાં વિતાવ્યું પરંતુ અંગ્રેજો સામેની આઝાદીની લડતમાં પણ ભાગ લીધો હતો. અમે વાત કરી રહ્યા છીએ ‘સ્ટોક્સ જુનિયર’ વિશે. સ્ટોક્સ અમેરિકાના જાણીતા પરિવાર સાથે સંબંધ ધરાવતો હતો. તે સ્ટોક્સ એન્ડ પેરિશ મશીન કંપનીનો વારસદાર હતો. જો તે ઇચ્છત તો તે પોતાનું જીવન અમેરિકામાં ખૂબ જ આરામથી પસાર કરી શકે તેમ હતો. પણ તેણે ન કર્યું. સેમ્યુઅલ ઇવાન્સ સ્ટોક્સ જુનિયરે પોતાનું જીવન ભારતમાં રક્તપિત્તના દર્દીઓની સેવા કરવામાં વિતાવ્યું.
પિતાએ વિચાર્યું કે પુત્ર પ્રવાસ પર જઈ રહ્યો છે
ભારતમાં તેઓ સત્યાનંદ તરીકે ઓળખાતા હતા. સત્યાનંદ એટલે કે સેમ્યુઅલ વર્ષ 1904 માં અમેરિકાથી ભારત આવ્યા. તેના પિતાએ વિચાર્યું કે સેમ્યુઅલ થોડા સમય માટે ભારતના પ્રવાસે જઈ રહ્યો છે. પણ સેમ્યુઅલ ભારત આવ્યો અને સ્થાયી થયો. પહેલા તેમણે શિમલા નજીક રક્તપિત્તના દર્દીઓની સેવા શરૂ કરી. તે લાંબા સમયથી અહીં કામ કરતો હતો, પરંતુ એક દિવસ તેને લાગ્યું કે અહીંના લોકો હજુ પણ તેને બહારનો વ્યક્તિ માને છે. તેથી તેણે ભારતીય કપડાં પહેરવાનું શરૂ કર્યું. એટલું જ નહીં, તેમણે પહાડી ભાષા બોલતા પણ શીખી. તેની પદ્ધતિ કામ કરી. ધીરે ધીરે લોકોએ તેમને પોતાના તરીકે સ્વીકારવાનું શરૂ કર્યું અને સમજાયું કે સેમ્યુઅલ તેમની સેવા કરવા માટે અહીં રહે છે.
સેમ્યુઅલને કારણે તમે સફરજન ખાઈ રહ્યા છો
ભારતમાં રહેતા અને રક્તપિત્તના દર્દીઓની સેવા કરતા સેમ્યુઅલને ઘણો સમય વીતી ગયો હતો. તેમને હવે હિમાલયના હવામાન અને જમીન વિશે ઘણું નોલેજ આવી ગયું હતું. આવી સ્થિતિમાં, તેમણે વિચાર્યું કે આ ઋતુ અને જમીનમાં અમેરિકામાં ઉગાડવામાં આવતી સફરજનની જાતો ઉગાડી શકાય છે. પછી શું હતું, તેમણે પહાડી લોકોને સફરજનની ખેતી માટે જાગૃત કર્યા જેથી તેમને રોજગારી મળી શકે. જ્યારે લોકોએ ખેતી કરવાનું શરૂ કર્યું, ત્યારે તેઓએ આ ખેડૂતો માટે તેમના સંપર્કો દ્વારા દિલ્હી બજારના રસ્તાઓ પણ ખોલ્યા. તમને જણાવી દઈએ કે સેમ્યુઅલનાં આ યોગદાન માટે તેને ‘હિમાલયનો જોની એપલસીડ’ પણ કહેવામાં આવે છે. જો મીડિયા રિપોર્ટ્સ પર વિશ્વાસ કરવામાં આવે, તો જો તમે આજે ભારતમાં સફરજન ખાઈ રહ્યા છો, તો તે સત્યનંદ ઉર્ફે સેમ્યુઅલની ભેટ છે.
પોતાને 100% ભારતીય માને છે
સેમ્યુઅલ હંમેશા ભારતીયો પર બ્રિટીશ શાસનનો વિરોધ કરતા હતા. તેમણે બ્રિટિશ સરકારને અનેક વખત નોટિસ ફટકારી હતી અને ભારતીય પુરુષો પાસેથી બળજબરીથી મજૂરી કરવા સામે ચેતવણી આપી હતી. ખાસ વાત એ છે કે જ્યારે પણ તેમણે બ્રિટિશ સરકારને પત્રો લખ્યા ત્યારે તેમણે ‘તેમને’ કહેવાને બદલે ‘અમે’ કહીને ભારતીય મજૂરોને સંબોધ્યા. સેમ્યુઅલ પોતાને સંપૂર્ણપણે ભારતીય માનતો હતો. સેમ્યુઅલ અને તેની પત્નીએ ધર્માંતરણ કર્યું હતું અને તે હિંદુ બની ગયા હતા. તેણે પોતાનું નામ સેમ્યુઅલ સ્ટોક્સથી બદલીને સત્યાનંદ રાખ્યું. પતિ -પત્ની બંનેએ તેમના બાળકોને ભારતીયોની જેમ ઉછેર્યા.
