નદીમાંથી સોનુ કાઢીને ગુજરાન ચલાવે છે આ પરિવારો
આપણા દેશમાં ઘણી નદીઓ વહે છે. બધી નદીઓની પોતાની અલગ અલગ કહાની છે. ગંગા નદીને સૌથી પવિત્ર નદી માનવામાં આવે છે. દેશમાં એક નદી એવી પણ વહે છે, જેમાં સદીઓથી પાણી સાથે સોનું વહેતું આવ્યું છે. સેંકડો વર્ષો પછી પણ તે વૈજ્ઞાનિકો માટે રહસ્ય છે. આજ સુધી, વૈજ્ઞાનિકો આ નદીની રેતીમાં સોનાના કણો મળવા માટેનું ચોક્કસ કારણ શોધી શક્યા નથી.(તમામ તસવીરો: પ્રતીકાત્મક)
ઝારખંડમાં વહેતી આ નદીને સ્વર્ણરેખા તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. તેને સોનાની નદી કહેવામાં આવે છે. સેંકડો વર્ષોથી આ નદીની રેતીમાંથી સોનું કાઢવામાં આવી રહ્યું છે. ભૂસ્તરશાસ્ત્રીઓ માને છે કે નદી તમામ ખડકોમાંથી પસાર થાય છે. આ દરમિયાન ઘર્ષણને કારણે તેમાં સોનાના કણો ઓગળી જાય છે. ઝારખંડ, પશ્ચિમ બંગાળ અને ઓડિશાના કેટલાક વિસ્તારોમાં નદી વહે છે.
કેટલાક વિસ્તારોમાં આ નદીને સુવર્ણા રેખા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. આ નદીનું મૂળ રાંચીથી લગભગ 16 કિમી દૂર છે. આ નદીની કુલ લંબાઈ 474 કિમી છે. સ્વર્ણ રેખા અને તેની સહાયક નદી ‘કરકરી’ પણ છે. આ નદીની રેતીમાં પણ સોનાના કણો જોવા મળે છે. કેટલાક લોકો કહે છે કે સ્વર્ણરેખામાં સોનાનો કણ કરકરી નદીમાંથી વહેવાથી પહોંચે છે.
આમ તો, કરકરી નદીની લંબાઈ માત્ર 37 કિલોમીટર છે. આ બે નદીઓમાં આવતા સોનાના કણોનું રહસ્ય આજ સુધી ઉકેલાયું નથી. ઝારખંડમાં તામર અને સારંદા જેવા સ્થળોએ, સ્થાનિક આદિવાસીઓ રેતી ફિલ્ટર કરે છે અને નદીના પાણીમાં સોનાના કણો એકત્રિત કરે છે. ઘણા પરિવારોની પેઢીઓ આ કામમાં વ્યસ્ત છે. પુરુષો, સ્ત્રીઓ અને બાળકો આ જ કાં કરી ગુજરાન ચલાવે છે.
નદીની રેતીમાંથી સોનું એકત્ર કરવું ઘરના દરેક સભ્યની દિનચર્યાનો એક ભાગ છે. અહીંના આદિવાસી પરિવારોના ઘણા સભ્યો પાણીમાં રેતી ગાળીને દિવસભર સોનાના કણો કાઢવાનું કામ કરે છે. સામાન્ય રીતે વ્યક્તિ લાંબા દિવસ સુધી કામ કર્યા પછી એક કે બે સોનાના કણો કાઢી શકે છે. નદીમાંથી સોનું ફિલ્ટર કરવા માટે ઘણી ધીરજ અને મહેનત જરૂરી છે. વ્યક્તિ એક મહિનામાં 60-80 સોનાના કણો કાઢી શકે છે.
તેની સંખ્યા કોઈપણ મહિનામાં 30 થી ઓછી હોઈ શકે છે. આ કણો ચોખાના દાણા અથવા સહેજ મોટા હોય છે. રેતીમાંથી સોનાના કણોને ગાળવાનું કામ આખું વર્ષ ચાલે છે. પરંતુ પૂર દરમિયાન, કામ બે મહિના માટે બંધ કરવું પડે છે. જે લોકો રેતી અને સોનું કાઢે છે તેમને એક કણ માટે 80 થી 100 રૂપિયા મળે છે. એક માણસ સોનાના કણો વેચીને મહિનામાં 5 થી 8 હજાર રૂપિયા કમાય છે. જો કે, બજારમાં આ એક કણની કિંમત આશરે 300 રૂપિયા કે તેથી વધુ છે.