દરેક ફળોમાંથી કોઈ પણ પ્રકારના વિટામિન્સ મળતા હોય છે. અને તે અનેક રીતે શરીર તેમજ સ્વાસ્થ્ય માટે ઉપયોગી બને છે. ઋતુ મુજબ ફળોની વિશેષતાઓ હોય છે. આવું જ એક ફળ બોર, જે શિયાળામાં આવે છે. બોર એક પૌષ્ટિક ફળ છે. જેને આયુર્વેદ અને આધુનિક ચિકિત્સાશાસ્ત્રમાં સ્વાસ્થ્ય માટે ફાયદાકારક માનવામાં આવે છે. તેને જ્યુસ કે અથાણાના રૂપમાં પણ લઈ શકાય છે.
શિયાળાના આગમનની સાથે જ ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં ખેડૂતોના સફરજન તરીકે ઓળખાતા ‘બોર’ દેખાવા લાગ્યા છે. ગ્રામીણ વિસ્તારની મહિલાઓ તેને તોડીને બજારમાં વેચવા લાગી છે. હાલમાં, જયપુરમાં તેની કિંમત શરૂઆતના સમયગાળામાં 40 થી 70 રૂપિયા પ્રતિ કિલો છે. સામાન્ય રીતે આ ફળ આવવાની શરૂઆત ડિસેમ્બર મહિનામાં થાય છે. ત્યારબાદ આ ફળો માર્ચ સુધી દેખાય છે.
બોર વર્ષમાં માત્ર 4 મહિના જ ખાઈ શકાય છે. ઝાડીઓ પર ઉગેલા લાલ ચિરમી આલુ સ્વાદમાં ખાટા, મીઠા અને ખૂબ જ સ્વાદિષ્ટ હોય છે. તેને ખાવાના ઘણા આયુર્વેદિક ફાયદા છે. બોરને સામાન્ય રીતે કાચું ખાવામાં આવે છે. તેને અંગ્રેજીમાં જુજુબે અથવા જુજુબા કહે છે.
બોર ખાવાના ફાયદા અંગે આયુર્વેદિક ડોક્ટરના જણાવ્યા અનુસાર, બોરમાં ભરપૂર પ્રમાણમાં ફાઈબર હોય છે, જે પાચનતંત્રને સ્વસ્થ રાખવામાં મદદ કરે છે. તેનાથી કબજિયાત અને એસિડિટી જેવી સમસ્યાઓથી રાહત મળે છે. આ સિવાય બોરમાં વિટામિન સી અને એન્ટીઓક્સીડેન્ટ હોય છે, જે શરીરની રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધારવામાં મદદ કરે છે. તે શરદી અને ચેપ અટકાવે છે. બોર ત્વચા માટે ફાયદાકારક છે અને હાડકાંને મજબૂત બનાવે છે. ડોક્ટરના મતે બોર મગજ માટે પણ ફાયદાકારક છે. તેનો ઉપયોગ વજન ઘટાડવા માટે થાય છે. આ સિવાય બોર હૃદયને સ્વસ્થ રાખે છે અને શ્વસનતંત્રને સુધારે છે.
ભારતીય સંસ્કૃતિમાં બોરનું ધાર્મિક મહત્વ પણ રહેલું છે. તેનો ઉલ્લેખ વિવિધ ધાર્મિક ગ્રંથો, વાર્તાઓ અને ધાર્મિક વિધિઓમાં જોવા મળે છે. તેનો રામાયણમાં શબરીની વાર્તામાં ઉલ્લેખ છે કે, શબરીએ ભગવાન રામને બોરના ફળ ખવડાવ્યા હતા. આ કથા ભક્તિ અને સમર્પણનું પ્રતિક છે. બોરના ઝાડને ભારતીય પરંપરાઓમાં પૂજનીય માનવામાં આવે છે. ખાસ કરીને ગ્રામીણ વિસ્તારમાં તેની પૂજા કરવામાં આવે છે. વટ સાવિત્રી વ્રત અને પંચમીની પૂજામાં બોરનો ઉપયોગ થાય છે.
