Chaturmas 2023 : કાર્તિક શુક્લ એકાદશીને દેવોત્થાન અથવા પ્રબોધિની અથવા દેવ ઉઠી એકાદશી પણ કહેવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે દેવશયની એકાદશીના દિવસે ભગવાન વિષ્ણુ યોગ નિદ્રામાં જાય છે અને ચાર મહિના પછી તે જ દિવસે એટલે કે દેવ ઉઠી એકાદશીના દિવસે ભગવાન વિષ્ણુ યોગ નિદ્રામાંથી જાગી જાય છે. આ તહેવાર ભગવાનના જાગરણની ઉજવણીના બહાના હેઠળ મનુષ્યમાં દિવ્યતા જાગૃત કરવાનો સંદેશ આપે છે.
શા માટે આ વ્રત રાખવામાં આવે છે? :
શાસ્ત્રોમાં કહેવાયું છે કે આ વ્રત કરવાથી મનુષ્યને આધ્યાત્મિક અને ભૌતિક ઉન્નતિ મળે છે અને જીવન પૂર્ણ થયા બાદ મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે. ગરુડ પુરાણમાં લખ્યું છે કે જે આ વ્રત રાખે છે તે વિષ્ણુ લોકનો સ્વામી બને છે. પદ્મ પુરાણમાં આ વ્રતને હોડી સાથે સરખાવતા કહેવાયું છે કે જે રીતે હોડી નદીને પાર લઈ જાય છે, તેવી જ રીતે જે આ વ્રતનું પાલન કરે છે તે જીવનના મહાસાગર સુધી પહોંચે છે. આ વખતે 23 નવેમ્બરથી આ વ્રત શરૂ થશે.
ચાર મહિનાથી અટકેલા શુભ કાર્ય શરૂ થશે :
ભગવાન સુઈ જતાની સાથે જ વિશેષ શુભ કાર્યો એટલે કે લગ્ન વગેરે કરવામાં આવતા નથી. અષાઢ માસના શુક્લ પક્ષની એકાદશીને દેવશયની અથવા હરિષાયની એકાદશી કહેવામાં આવે છે, ભગવાન યોગ નિદ્રામાં જવાને કારણે બેન્ડ, બાજા વગેરે જેવા શુભ કાર્યક્રમો થતા નથી, કાર્તિક શુક્લ એકાદશીના રોજ ભગવાન જાગતાંની સાથે જ શુભ કાર્ય શરૂ થાય છે. લગ્ન માટે ભગવાનનું જાગરણ ખૂબ જ જરૂરી છે.
આ રીતે પૂજા કરવામાં આવે છે :
આ દિવસે વ્રતધારી મહિલાઓ સ્નાન વગેરે કર્યા પછી આંગણામાં ચોક પૂજા કરે છે અને કલાત્મક રીતે ભગવાન વિષ્ણુના ચરણોને ચિહ્નિત કરે છે. અનેક પ્રકારના ફળ-શાકભાજી અને શેરડી ચરણોમાં અર્પણ કરવામાં આવે છે. ભગવાન વિષ્ણુના ચરણ દિવસના તેજસ્વી સૂર્યપ્રકાશમાં ઢંકાયેલા છે. રાત્રે વિધિવત પૂજા કર્યા બાદ ભગવાનને સવારે શંખ, ઘંટડી, ઝાલર વગેરે વગાડીને જગાડવામાં આવે છે.
